เอ็กโพโซม (exposome) ภัยร้ายทำลายสุขภาพผิว ก่อริ้วรอยก่อนวัย

“สุขภาพ” เป็นสิ่งที่เราทุกคนอยากดูแลให้ดีที่สุด หลายคนอาจคิดถึงสุขภาพในแง่มุมของการรักษาจากการเจ็บป่วยต่างๆ แต่แท้จริงแล้ว ความหมายของสุขภาพนั้นกว้างเป็นองค์รวม ซึ่งหมายรวมถึงการมีชีวิต และความเป็นอยู่ที่ดี (well-being)ในทุกมิติของร่างกาย และจิตใจ ยิ่งไปกว่านั้นเชื่อเป็นอย่างยิ่งว่าสุขภาพนั้นไม่สามารถแยกออกกันได้จาก “ความงาม” ซึ่งมีความสัมพันธ์ต่อกันโดยตรง โดยอาจกล่าวได้กว่าจุดเริ่มต้นของสุขภาพที่ดี เริ่มต้นที่ผิวหนัง

ในยุคปัจจุบันที่วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีได้พัฒนาก้าวหน้าจนทำให้เราเข้าใจความสัมพันธ์ดังกล่าวได้ดียิ่งขึ้นถึงการดูแลสุขภาพ และความงามไปพร้อมกันเพื่อให้เราสามารถมีผิวที่แข็งแรง และมีภูมิคุ้นกันที่ดีได้ จึงมีการศึกษา “เอ็กโพโซม” (exposome) หรือผลรวมของปัจจัยต่างๆ ที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพผิว โดยวิชี่ในช่วงหลายปีที่ผ่านมาซึ่งพบข้อมูลที่น่าสนใจมากมายวันนี้ผมจะพาผู้อ่านทุกท่านไปทำความเข้าใจกันให้มากขึ้นครับ

จากการศึกษาพบว่าเอ็กโพโซมนั้นเป็นสาเหตุของความแก่มากถึง 80% ซึ่งเป็นเลขที่สูงมาก หมายความว่านอกเหนือจากการการแก่ตามช่วงวัยแล้ว ผิวของเรายังแก่ขึ้นจากการถูกกระตุ้นด้วยปัจจัยต่างๆอีกด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่งจากมลภาวะที่มีการคาดการณ์ว่าภายในปี 2030 จะเพิ่มสูงขึ้น 32% ซึ้งก็จะยิ่งส่งผลกระทบต่อผิวได้อย่างมากมาย นอกจากนี้ยังพบว่าปัจจัยทำร้ายผิวบางชนิดยังทำร้ายผิวแบบเสริมฤทธิ์กัน เช่น รังสียูวี (uv ray) และมลภาวะ (pollution) ซึ่งทำร้ายผิวได้มากกว่าปกติถึง 5 เท่า แม้การหลีกเลี่ยงการเผชิญนั้นจะทำได้ยาก แต่ทางหนึ่งที่เราสามารถทำได้คือเตรียมผิวของเราให้พร้อมรับมือกับทุกสภาวะให้ดีที่สุด และลดการเผชิญกับเอ็กซ์โพโซมให้ได้มากที่สุด

จากภาพเป็นการแสดงผลเสียของรังสียูวีที่มีต่อผิวในฝาแฝดคู่หนึ่งพบว่าในรูปฝั่งขวา แฝดที่เผชิญกับแสงแดดมากกว่าปกติ จะมีริ้วรอยปรากฏให้เห็นชัดเจน รวมถึงโทนสีผิวที่ไม่สม่ำเสมอมากกว่าแฝดที่เผชิญแสงแดดเป็นปกติ ซึ่งจะเห็นได้ว่ารังสียูวีเป็นศัตรูตัวฉกาจของความอ่อนเยาว์

อาหารนั้นเป็นสิ่งที่เราควรให้ความสำคัญในการเลือกรับประทานด้วยเช่นกัน อาจกล่าวได้ว่าสุขภาพผิวของเราก็ขึ้นอยู่อาหารด้วยเช่นกัน โดยจากการศึกษาในจากกรีกกลุ่มหนึ่งพบว่า กลุ่มที่รับประทานอาหารกลุ่มผัก, ถั่ว, ปลา, และไขมันชนิดดี พบว่าโอกาสเกิดริ้วรอยหลังการเผชิญแสงแดด น้อยกว่ากลุ่มผู้ที่รับประทานอาหารที่มีเนื้อสัตว์, น้ำตาล, และผลิตภัณฑ์ที่มาจากนมในปริมาณสูงๆ หรืออาจกล่าวได้ว่าหากเราเลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์มากขึ้นก็จะทำให้เราแก่ช้าลงด้วยนั่นเอง

หลายคนอาจมองข้ามการนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอไป ซึ่งมีการศึกษาพบว่า ไม่ว่าช่วงวัยใดก็ตามที่นอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพออย่างต่อเนื่อง จะส่งผลให้เกิดริ้วรอยก่อตัว และปรากฏขึ้นได้เร็วยิ่งขึ้น ยิ่งไปกว่านั้นยังส่งผลกระทบต่อการสร้างสารไฮยาลูรอนที่ผิวอีกด้วย

ความเครียดทำให้ร่างกายหลั่งสารกลุ่มกลูโคคอร์ติคอยด์ (Glucocorticoids) ส่งผลให้ไปยับยั้งเอนไซม์ที่ทำหน้าที่สร้างไฮยาลูรอน ไฮยาลูรอนจึงถูกผลิตน้อยลง และนำไปสู่ปัญหาผิวแห้ง ริ้วรอย ความหย่อนคล้อยเร็วขึ้นได้

มีการศึกษาผลกระทบจากการสูบบุหรี่ พบว่าผู้ที่สูบบุหรี่อย่างต่อเนื่องนานสิบปี อายุผิวจะแก่กว่าผู้ที่ไม่สูบถึง 2.5 ปี แสดงว่าบุหรี่นั้นเป็นปัจจัยที่เร่งให้ผิวแก่เร็วกว่าปกติ

นอกจากปัญหาริ้วรอย และความหย่อนคล้อย และจุดด่างดำที่เกิดจากปัจจัยเอ็กซ์โพโซมแล้ว ยังพบว่าอาจก่อให้เกิดโรคมะเร็งผิวหนัง และโรคผิวหนังชนิดอื่นๆ อีกเช่น สิว, โรซาเซีย เป็นต้น ดังนั้นแล้วการดูแลผิวให้แข็งแรงพร้อมรับมือกับปัจจัยทำร้าย หรือเอ็กซ์โพโซมให้ได้มากที่สุดอยู่ตลอดเวลา จึงเป็นสิ่งที่เราทุกคนควรทำ ด้วยการเลือกสกินแคร์ที่มีคุณสมบัติในการแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น เช่น ผลิตภัณฑ์ที่ช่วยเติมเต็ม และชดเชยสารไฮยาลูรอนที่ผิวขาดไปจากการเผชิญกับเอ็กซ์โพโซม รวมถึงสามารถช่วยปกป้องผิวได้เป็นอย่างดี

ภก. ปรัชพันธ์ จิราธรวราพัฒน์

เภสัชกรผู้เชี่ยวชาญผลิตภัณฑ์เวชสำอาง